สัตว์ทรงเลี้ยงของในหลวงรัชกาลที่ ๙ พร้อมประวัติสัตว์เลี้ยงทรงโปรด และคำบอกเล่าน่ารักๆ

สัตว์ทรงเลี้ยงของในหลวงรัชกาลที่ ๙


ขอบคุณภาพน่ารักๆ#SistaCafe


พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดชทรงพระเมตตาต่อสัตว์เลี้ยง สัตว์พิการ และสัตว์ป่าจำนวนมาก นอกจากการเลี้ยงปศุสัตว์และการประมงพระราชทานแล้ว ทรงมีสัตว์หลากหลายสายพันธุ์ ที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณอีกหลายชนิด

ดร.วิวรรณ ธรรมมงคล จากคณะสัตวแพทยศาสตร์ บรรยายเรื่อง "พระมหากรุณาธิคุณต่อมวลสรรพสัตว์" ว่า สัตว์ที่ได้รับพระมหากรุณาธิคุณจากพระองค์ท่านแบ่งเป็น 3 กลุ่ม คือ

1) สัตว์ที่มาอาศัยอยู่ในบริเวณพระราชวัง

2) สัตว์ที่พิการบาดเจ็บจากโรคหรืออุบัติเหตุ

3) สัตว์ทรงเลี้ยง



1) สัตว์ที่มาอาศัยอยู่ในบริเวณพระราชวัง

สัตว์ที่เข้ามาอาศัยในบริเวณพระราชวังนั้น มีทั้งที่มาเองตามธรรมชาติ อาศัยอยู่ในเขตพระราชฐานสวนจิตรลดา เช่น นกกระทุง นกพิราบ กา และนก ซึ่งสมเด็จพระนางเจ้าสิริกิติ์พระบรมราชินีนาถทรงอนุรักษ์ เช่น นกยูง หงส์ดำ หงส์ขาว และสัตว์ที่ข้าราชบริพารนำมาปล่อยไว้อย่างปลา เต่า ซึ่งต่างก็ได้รับพระเมตตาโดยทั่วหน้า

2) สัตว์ที่พิการบาดเจ็บจากโรค หรืออุบัติเหตุ

ส่วนกลุ่มสัตว์ที่พิการบาดเจ็บได้พระราชทานชีวิตใหม่ให้

3) สัตว์ทรงเลี้ยง

สมัยพระเยาว์ทรงเลี้ยงสัตว์หลายชนิดทั้งสุนัข กระต่าย ไก่ นกขุนทอง ลิง แม้แต่งูก็เคยเลี้ยง ครั้งหนึ่งงูตายไปก็มีพิธีฝังศพอย่างใหญ่โต

นอกจากจะทรงพระปรีชาในหลาย ๆ ด้านแล้ว พระองค์ยังทรงมีความเมตตาและได้อุปถัมภ์เลี้ยงดูสัตว์ต่าง ๆ มากมาย นอกจาก สุนัข แมว ลิง และช้างแล้ว พระองค์ท่านยังเคยได้ทรงเลี้ยง กระต่าย ไก่ นกขุนทอง และ งู ครั้งสมัยยังทรงพระเยาว์ และนี่คือสัตว์เลี้ยงทั้งหมด ที่ได้เคยมีบุญบารมีอยู่เคียงข้าง พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวภูมิพลอดุลยเดช และเป็นความสุขเล็ก ๆ ในพระหฤทัยของพระองค์

#1.สุนัขทรงเลี้ยง

แหล่ง: media.komchadluek.net

สัตว์เลี้ยงที่พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทรงโปรดมากที่สุดคือ สุนัข เพราะสุนัขเป็นสัตว์เลี้ยงที่จงรักภักดีและซื่อสัตย์ต่อเจ้าของ สุนัขจะสามารถสื่อสารให้ทราบว่ามีความรู้สึกอย่างไร ทำให้เข้าใจความหมาย ความรัก ความต้องการ นอกจากนี้ยังปกป้องคุ้มครองเจ้าของอีกด้วย

แหล่ง: hottopic.postjung.com

ทรงเลี้ยงสุนัขไว้หลายสุนัข ได้แก่ คุณโจโฉ คุณสุดหล่อ คุณหมามุ่ย คุณมะลิ คุณทองแท้ คุณทองกวาว คุณทองพันดุลย์ คุณทองพันชั่ง คุณทองมีดขูด คุณโล่ทอง คุณทองเดือนห้า คุณสร้อยทอง คุณทองชมพู คุณทองเครือวัลย์ คุณทองเจิม คุณทองแดงและลูกหลาน

สุนัขทรงเลี้ยงทุกตัว พระองค์ท่านจะทรงจำได้หมดว่า สุนัขแต่ละตัวชื่ออะไร น้ำหนักเท่าไร บางครั้งครูฝึกเองก็อ่านใจสุนัขทรงเลี้ยงไม่ออกแต่พระองค์ท่านทรงมองออก และได้เสนอแนวทางให้รับใส่เกล้าฯ มาใช้ในการทำงาน สุนัขตัวแรกที่ทรงเลี้ยงสมัยทรงพระเยาว์เป็นสุนัขไทย ทรงตั้งชื่อให้ว่า ”บ๊อบบี้”

แหล่ง: majorcineplex.com

สุนัขประจำรัชกาล "คุณทองแดง"

แหล่ง: tourxpresscenter.com

คุณทองแดง ก็ทำให้เกิดโครงการต่าง ๆ ขึ้นมามาหลายโครงการเพื่อช่วยเหลือเพื่อนสัตว์ด้วยกัน ที่สำคัญพระองค์ยังทรงเป็นผู้กระตุ้นให้ประชาชนชาวไทยเห็นความสำคัญของสุนัขสายพันธุ์ไทยพร้อมกับเคยรับสั่งว่า สุนัขจรจัดก็มีความสามารถเทียบเท่ากับสุนัขที่มีสายพันธุ์ได้ และยังแข็งแรง ทนต่อทุกสภาพภูมิอากาศ ดูแลง่าย มีนิสัยซื่อสัตย์กตัญญู


แหล่ง: buxaway.com

ด้าน ร.ต.บุญสิงห์ คุ้มสกุล รองหัวหน้าชุดครูฝึกสุนัขทรงเลี้ยง ให้สัมภาษณ์ถึงคุณทองแดงว่า
"คุณทองแดงมีอุปนิสัย เรียบร้อย น่ารัก ฉลาด นอบน้อม และไม่ดื้อ ในตอนเย็นจะตามเสด็จฯ ทรงออกกำลังกายภายในตำหนักบ้าง และที่ชายทะเลบ้าง คุณทองแดงจะชอบการวิ่งเก็บของที่โยนให้ตามชายหาดเป็นพิเศษ"

แหล่ง: pbs.twimg.com
พระองค์ทรงยกย่องคุณทองแดงว่า
มีกิริยามารยาทเรียบร้อย เจียมเนื้อเจียมตัว รู้จักที่ต่ำที่สูง เวลาเข้าเฝ้าฯ จะนั่งอยู่ต่ำกว่าเสมอ แม้จะทรงดึงตัวขึ้นมากอด แต่ทองแดงก็จะทรุดตัวลงหมอบกับพื้น และทำหูลู่อย่างนอบน้อม คล้ายกับแสดงอาการว่า ไม่อาจเอื้อม”

แหล่ง: img.tnews.co.th
“ผิดกับคนอื่นที่เมื่อกลายมาเป็นคนสำคัญ แล้วมักจะลืมตัว และดูหมิ่นผู้มีพระคุณที่เป็นคนต่ำต้อย”

แหล่ง: wd.thaibuffer.com

คุณทองแดงเคยเป็นโรคเครียด ด้วยเหตุที่คิดถึงพระองค์ท่านยามเสด็จพระราชดำเนินไกล ๆ คุณหมอบอกว่า คุณทองแดงเป็นสุนัขเงียบ ไม่ค่อยแสดงออก ดังนั้นความเครียดจึงมีผลมากต่อร่างกาย จากนั้นมา คุณทองแดงจึงได้ตามเสด็จเสมอ
ด้วยเหตุทั้งมวลนี้ คุณทองแดง สุนัขทรงเลี้ยงสุนัขที่ 17 ในพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัว จึงได้รับการตั้งฉายาว่าเป็น “สุนัขประจำรัชกาล” ติดตามถวายงานรับใช้พระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวทุกครั้ง ไม่ว่าจะเสด็จพระราชดำเนินไปที่ใด ซึ่พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์ หนังสือ “เรื่อง ทองแดง (The Story of Tongdaeng)” ออกเผยแพร่เป็นภาษาไทยและภาษาอังกฤษด้วย
วันที่ 26 ธันวาคม 2558คุณทองแดงได้เสียชีวิตลงแล้ว และ ฌาปนกิจ ในวันที่ 29 ธันวาคม 2558 โดยนำเถ้ากระดูกลอยทะเลหัวหิน

#2.แมวทรงเลี้ยง

แหล่ง: img.tnews.co.th

ติโต เป็นแมวพันธุ์วิเชียรมาศเพศผู้ ที่พระองค์เคยทรงเลี้ยงอยู่ที่ พระตำหนักโลซาน เมื่อครั้งที่ทรงเสด็จไปศึกษาที่ประเทศสวิตเซอร์แลนด์ประมาณปี 2478 ติโต มีตาสีฟ้า ขนสีน้ำตาลเข้ม แต่ช่วงลำตัวบริเวณหน้าอกจะมีสีอ่อนกว่า ติโต เป็นแมวที่ชอบออกหนีไปเที่ยวเล่นข้างนอก จนหลายครั้งที่เธอไม่สามารถกลับเข้ามาในพระตำหนักได้


แหล่ง:  popcornfor2.com

ติโตและในหลวงขณะทรงเล่นเปียโน ถ่ายโดย Dmitri Kessel ในวันที่ 12 ตุลาคม 2492

แหล่ง: pbs.twimg.com

ส่วนชื่อที่ได้มานั้น ในหลวง ของเราได้ตั้งจากชื่อของอดีตผู้นำประเทศยูโกสลาเวีย “ยอซีป บรอซ ติโต” ผู้ที่ในหลวงทรงประทับใจ เนื่องจากเขาคือวีรบุรุษที่ได้ต่อสู้กับ ฮิตเลอร์ ในสมัยสงครามโลกครั้งที่ 2 และสามารถพาประเทศตัวเองก้าวข้ามการถูกยึดอำนาจจากสหภาพโซเวียตได้สำเร็จ และในภายหลัง พระองค์ได้ทรงพระราชนิพนธ์หนังสือเรื่อง “นายอินทร์ผู้ปิดทองหลังพระ” ซึ่งอ้างอิงมาจากวีรกรรมอันน่ายกย่องของ ติโต นั่นเอง

แหล่ง: img.tnews.co.th

ภาพขวา: สมเด็จพระศรีนครินทราบรมราชชนนี ทรงอุ้ม ติโต และติตา แมวเพศเมียสายพันธุ์เดียวกันที่พระองค์ทรงเลี้ยง

#3.ช้างเผือก
ช้างเผือกคู่พระบารมี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช

แหล่ง: img.tnews.co.th

ตามความเชื่อที่มีมาแต่โบราณของไทย "ช้างเผือก" ถือว่าเป็นเครื่องเชิดชูเกียรติประดับบารมีของพระมหากษัตริย์ เมื่อมีช้างเผือกเข้ามาสู่พระบารมี จะทรงโปรดเกล้าฯ ให้ทำพิธีสมโภชขึ้นระวาง พระราชทานนามเป็น "พระยาช้างต้น" หรือ "นางพระยาช้างต้น" ทรงพระเมตตาต่อช้างต้น ตามโบราณราชประเพณีช้างเผือก และช้างที่มีคชลักษณ์ ถือว่าเป็นช้างแก้วคู่พระบารมี เจ้าของจะน้อมเกล้าน้อมกระหม่อมถวายพระมหากษัตริย์


แหล่ง: media.komchadluek.net

ตามพระราชประเพณีดั้งเดิมนั้น โรงช้างต้นจะอยู่ในพระบรมมหาราชวัง ในปัจจุบันโรงช้างต้นอยู่ในเขตพระราชฐานสวนจิตรลดา และพระราชวังไกลกังวล หัวหิน ต่อมามีพระราชวินิจฉัยว่า สถานที่อาจจะไม่เหมาะกับอุปนิสัยของช้าง การหาอาหารช้างก็ไม่สะดวก จึงมีพระราชกระแสรับสั่ง ให้เชิญช้างต้นไปทดลองเลี้ยงยังสถานที่ขององค์การอุตสาหกรรมป่าไม้ จังหวัดลำปาง และที่พระตำหนักภูพานราชนิเวศน์ จังหวัดสกลนคร โดยให้ช้างต้นได้คุ้นเคยกับสภาพในธรรมชาติมากขึ้นทีละน้อย ทำให้ช้างต้นมีชีวิตที่มีความสุข และมีความสมบูรณ์ยิ่งขึ้น


แหล่ง: sentangsedtee.com

1. พระเศวตอดุลยเดชพาหน
เป็นช้างพลายเผือกโทลูกเถื่อน ตระกูล "พรหมพงศ์" จำพวก "อัฏทิศ" ชื่อว่า "กมุท" คล้องได้เมื่อปี 2499 ที่ จ. กระบี่ มีการสมโภชช้างนี้เมื่อวันที่ 14 ก.พ. 2510 และน้อมเกล้าฯ ถวายขึ้นระวางโรงช้างต้น พระราชวังดุสิต เมื่อวันที่ 11 พ.ย. 2502 พระราชทานนามว่า

"พระเศวตอดุลยเดชพาหน ภูมิพลนวนาถบารมี ทุติยเศวตกรีกมุทพรรโณภาส บรมกมลาสนวิสุทธวงศ์ สรรพมงคลลักษณคเชนทรชาติ สยามราษฎรสวัสดิ ประสิทธิ์รัตนกุญชรนิมิตบุญญาธิการ ปรมินทรพิตรสารศักดิเลิศฟ้า"


แหล่ง: static.trueplookpanya.com
เรื่องเล่า ของ พระเศวตฯ และนางเบี้ยว
จากเรื่องเล่าจาก “ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ที่มาโดย พ่อของแผ่นดิน

เมื่อคุณพระเศวตฯ ยังเป็นลูกช้างเล็กๆ อยู่ที่บ้านกำนันในจังหวัดยะลา และยังไม่ได้ถวายตัวขึ้นระวางนั้น ปรากฏว่านางเบี้ยว (สุนัข) เป็นโรคอย่างหนักขนาดชักกระตุกไปทั้งตัว แทบจะเอาชีวิตไม่รอดอยู่แล้ว แต่ก็สู้อุตส่าห์กระเสือกกระสนคลานมาถึงที่คุณพระเศวตฯ อยู่ และเลียกินน้ำอาบของคุณพระเศวตฯ เข้าไป อาการป่วยทั้งปวงก็หายเป็นปกติ เดินเหินได้ตามเดิม รอดชีวิตมาได้

นางเบี้ยวก็กตัญญูรู้คุณ ติดตามคุณพระเศวตฯ เรื่อยมา ไม่ยอมห่าง คุณพระก็เมตตาเอ็นดูนางเบี้ยวถือว่านางเบี้ยวเป็นหมาของคุณพระ

เมื่อถึงคราวที่คุณพระเศวตฯจะต้องเข้ามาอยู่กรุงเทพฯเพราะเป็นช้างต้นขึ้นระวางแล้ว ทั้งคุณพระเศวตฯและนางเบี้ยวก็ทุรนทุรายเดือดร้อนมาก นางเบี้ยวร้องทั้งกลางวันและกลางคืนจะตามคุณพระมาด้วย เมื่อความทราบฝ่าละอองธุลีพระบาท จึงมีพระราชกระแส ว่า

"ช้างทั้งตัวยังเอาไปได้ ทำไมหมาอีกตัวเดียวจะเอาไปไม่ได้ ให้เอาหมาไปด้วยเถิด สงสารมัน อย่าไปพรากมันเลย"

นางเบี้ยวติดตามเข้ามาอยู่กับคุณพระเศวตฯ เล็กในสวนจิตรลดาด้วย และเป็นที่รักชอบของคนในวังเมื่อเข้ามาอยู่ในรั้วในวังก็เลื่อนฐานะขึ้นเป็นแม่เบี้ยว บางคนเรียกคุณเบี้ยวด้วยซ้ำไป และได้ออกลูกออกหลานไว้ที่โรงช้างนั้นเป็นจำนวนมาก แม่เบี้ยวตายไปหลายปีแล้ว แต่คุณพระเศวตฯ ก็ยังเลี้ยงลูกหลานแม่เบี้ยวสืบมา เวลาคุณพระเศวตฯ ออกเดินในสวนจิตรลดาหมาคุณพระทั้งปวงก็วิ่งตามเป็นฝูงและเชื่อฟังคุณพระทุกอย่าง

เมื่อครั้งพระนางเจ้าอลิซาเบธแห่งกรุงอังกฤษเสด็จพระราชดำเนินที่พระตำหนักจิตรลดา คุณพระเศวตฯ ก็มายืนคอยรับเสด็จ หมาทั้งปวงของคุณพระก็มาวิ่งเล่นกันอยู่เต็มสนาม

ผม (ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช) บังเอิญไปเห็นเข้าก็เข้าไปกระซิบคุณพระว่า "หมา กระจัดกระจายเต็มทีแล้ว"

คุณพระได้ยินดังนั้น ก็ร้องเหมือนเสียงแตร หมาทั้งปวงก็วิ่งกลับมารวมกันอยู่บริเวณต้นไม้ใกล้ ๆ คุณพระ ไม่ซุกซนต่อไป มีอยู่ตัวหนึ่ง ซึ่งคุณพระออกจะรักมาก วิ่งเข้ามาอยู่ใต้ท้องคุณพระ อาศัยคุณพระเป็นเงาบังร่ม

ควาญเล่าว่า เวลากลางคืนหมาหลายสิบตัวเหล่านี้ จะนอนแวดล้อมคุณพระ ใครเดินเข้าไปในเวลากลางคืนก็จะเห่าขึ้นพร้อมกัน และถ้าใครขืนเดินตรงไปถึงตัวคุณพระ ก็คงโดนหมารุมกัดแน่ๆ


แหล่ง: oknation.nationtv.tv

คุณพระเศวตฯ เล็กมีความจงรักภักดีต่อพระบาทสมเด็จพระเจ้าอยู่หัวอย่างน่าอัศจรรย์ แลเห็นพระองค์ต้องยกงวงขึ้นจบถวายบังคมทุกครั้งโดยไม่ต้องมีใครบอก และถ้าเสด็จพระราชดำเนินลงไปเยี่ยมที่โรงช้าง คุณพระก็จะเฝ้าฯ ไป และถวายบังคมไปเป็นระยะไม่มีขาด

จนพระกรุณาตรัสว่า "ไม่ต้องถวายบังคมบ่อยถึงเพียงนั้น"

คุณพระจึงจะหยุดถวายบังคม

จากเรื่องเล่าจาก “ม.ร.ว.คึกฤทธิ์ ปราโมช ที่มาโดย พ่อของแผ่นดิน


แหล่ง: 4.bp.blogspot.com

พระเศวตสุรคชาธาร เคยเป็นพระสหายในสมเด็จพระเทพรัตนราชสุดา สยามบรมราชกุมารี เมื่อยังทรงพระเยาว์ และได้ตามเสด็จราชดำเนินแปรพระราชฐานไปยังวังไกลกังวล อำเภอหัวหิน จังหวัดประจวบคีรีขันธ์อยู่เสมอ


แหล่ง: 1.bp.blogspot.com

ช้างเผือก ตามราชประเพณีไทย ถือว่าเป็นสัตว์คู่บารมีของพระมหากษัตริย์ และจะมีลักษณะด้วยกันทั้งหมด 7 ข้อดังนี้

1. ตาขาว
2. เพดานปากขาว
3. เล็บขาว
4. ขนขาว
5. พื้นหนังขาวหรือสีอ่อนๆ ออกแดงคล้ายหม้อใหม่
6. ขนหางยาว
7. อัณฑโกสขาวหรือสีคล้ายหม้อใหม่

หากราษฎรคนไหนครอบครองช้างที่มีคุณสมบัติดังกล่าว จำเป็นต้องนำมาถวายแด่พระมหากษัตริย์ ซึ่งจะทรงโปรดเกล้าฯ ทำพิธีสมโภช พระราชทานนนามเป็น “พระยาช้างต้น” หรือ “นางพระยาช้างต้น” และยิ่งพระมหากษัตริย์องค์ไหนมีช้างเผือกจำนวนมาก ก็นับว่ากษัตริย์องค์นั้นทรงมีบุญบารมีมากเช่นกัน โดยในหลวงรัชกาลที่ 9 ของพสกนิกรชาวไทย มีด้วยกันทั้งหมด 10 เชือกดังนี้

1.พระเศวตอดุลยเดชพาหนฯ 2. พระเศวตวรรัตนกรีฯ 3.พระเศวตสุรคชาธารฯ 4.พระศรีเศวตศุภลักษณ์ฯ 5.พระเศวตศุทธวิลาศฯ 6.พระวิมลรัตนกิริณีฯ 7.พระศรีนรารัฐราชกิริณีฯ 8.พระเศวตภาสุรคเชนทร์ฯ 9.พระเทพวัชรกิริณีฯ 10.พระบรมนัขทัศฯ

#4.ลิง

แหล่ง: manager.co.th

นอกจากแมวกับช้างแล้ว พระองค์ยังเคยทรงเลี้ยงลิงที่มีชื่อว่า “คุณกะลา” ประมาณปี 2542 ซึ่งเป็นชื่อที่ตั้งจากมือที่พิการของ คุณกะลา ที่เคยได้เอามือล้วงเข้าไปในกะลาที่มีคนเจาะรูไว้


แหล่ง: media.komchadluek.net

หลังจากนั้น ในหลวง ยังได้นำลิงแสมอีกสองตัวจากสวนสัตว์ดุสิตมาเลี้ยงเป็นเพื่อน คุณกะลา โดยเพศผู้มีชื่อว่า สมศักดิ์ และเพศเมียมีชื่อว่า สมศรี และเมื่อคุณกะลาเสียชีวิตลง สมศักดิ์และสมศรี ก็ถูกนำกลับไปอยู่อาศัยในสวนสัตว์ดุสิตเช่นเดิมในปี 2553 นอกจากนี้ ในหลวง ยังเคยทรงเลี้ยงลิงอีกตัวที่มีชื่อว่า “คุณกะละมัง” ซึ่งเป็นชื่อที่ได้มาจากเท้าสองข้างที่เน่า เพราะถูกคนมัดไว้กับกะละมัง


แหล่ง: majorcineplex.com

แหล่ง: cdn-cms.pgimgs.com

คุณสมศักดิ์


แหล่ง: cdn-cms.pgimgs.com

คุณสมศรี

ขอขอบคุณข้อมูลจาก
- 76 เรื่องของในหลวงที่คุณอาจจะยังไม่รู้ โดยเว็บไซต์สหมงคลฟิล์ม
- ด้วยรักและอาลัย คุณทองแดง สุนัขทรงเลี้ยง โดย ASTV ผู้จัดการออนไลน์
- วิกิพีเดีย
- สัตว์เลี้ยงในพระราชวัง โดยเว็บไซต์เรารักพระเจ้าอยู่หัว
- หนังสือ พระผู้ทรงเอื้ออาทรต่อสรรพชีวิต ราชสดุดีเฉลิมพระเกียรติคุณพระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช จัดพิมพ์เนื่องในโอกาส มหาวิทยาลัยเกษตรศาสตร์ทูลเกล้าฯ ถวายปริญญาสัตวแพทยศาสตร์ดุษฎีบัณฑิตกิตติมศักดิ์ 19 กรกฎาคม พุทธศักราช 2544
- หากเป็นคนธรรมดา…นี่คือ“ไอดอล”ของเจ้าของสัตว์เลี้ยง น้ำพระราชหฤทัย “พระราชา” โดยมติชนรายสัปดาห์
- กระทู้ของคุณ Fort_GORDON เว็บไซต์พลังจิต
- ข่าวประชาสัมพันธ์ เว็บไซต์สวนสัตว์ดุสิต
- คุณติโต แมวทรงเลี้ยงหนึ่งเดียวของในหลวง
- หาชมยาก! ในหลวง ทรงเลี้ยง ลูกช้างเล็กๆ และ ทรงรับเลี้ยงสุนัขที่เป็นเพื่อนรักของลูกช้าง นี้คือสิ่งที่พวกเขาตอบแทน โดยเว็บเจ้าพระยานิวส์
- สารานุกรมไทยสำหรับเยาวชน เล่มที่ 17
- เว็บไซต์ สำนักหอสมุดกลาง มหาวิทยาลัยรามคำแหง
- ช้างเผือกคู่พระบารมี พระบาทสมเด็จพระปรมินทรมหาภูมิพลอดุลยเดช
- เว็บสยามรามา
- พระมหากรุณาธิคุณต่อวิชาชีพสัตวแพทย์ โดย ผู้ช่วยศาสตราจารย์ นายสัตวแพทย์ สมโภชน์ วีระกุล คณะสัตวแพทยศาสตร์ มหาวิทยาลัยขอนแก่น นางสาวชะอำ เมนะสุต คณะมัณฑนศิลป์ มหาวิทยาลัยศิลปากร
- เปิดตัวลิงแสมทรงเลี้ยง “คุณสมศักดิ์-คุณสมศรี” โดย ASTV ผู้จัดการออนไลน์