ข้อควรรู้เกี่ยวกับการทำหมันสุนัขและแมว

Story : อ.น.สพ.ดร.ศุภวิวัธน์ พงษ์เลาหพันธุ์


เป็นที่ทราบกันดีว่าวิธ๊การคุมกำเนิดสุนัขและแมวอย่างถาวรที่ดีที่สุดคือการผ่าตัดทำหมัน (Neutering) และอาจเป็นเพราะว่าเราคุ้นเคยกับคำว่า “ทำหมัน”กันมานานจนทุกวันนี้ดูเหมือนว่าการพาเจ้าตูบหรือน้องเหมียวไปทำหมันที่คลินิกหรือโรงพยาบาลสัตว์จะฟังดูเป็นเรื่องง่ายๆอย่างไรก็ตามมีข้อควรรู้บางอย่างที่เจ้าของสัตว์ควรคำนึงถึง

1.การทำหมันที่ถูกต้องและเหมาะสมคือการตัดรังไข่และมดลูกออกทั้งสองข้างในสัตว์เพศเมีย และตัดอัณฑะรวมถึงท่อนำอสุจิออกทั้งสองข้างในสัตว์เพศผู้ซึ่งวิธีและขั้นตอนการผ่าตัดอาจต่างกันเล็กน้อยในสุนัขและแมว

2.การผ่าตัดจำเป็นต้องมีการวางยาสลบดังนั้นสุนัขหรือแมวที่จะรับการผ่าตัดทำหมันต้องได้รับการตรวจสุขภาพร่างกายว่าแข็งแรงดี จากนั้นสัตวแพทย์จะทำการนัดวันผ่าตัดซึ่งเจ้าตูบและน้องเหมียวจะต้องงดอาหารและน้ำอย่างน้อย 6-8ชั่วโมงก่อนผ่าตัด

3.การดูแลแผลหลังผ่าตัดเป็นเรื่องสำคัญที่ไม่ควรละเลยโดยเฉพาะอย่างยิ่งในสุนัขและแมวเพศเมียเนื่องจากการตัดรังไข่และมดลูกออกจะต้องมีการเปิดผ่าช่องท้องซึ่งนับได้ว่าเป็นการผ่าตัดใหญ่เจ้าของสัตว์จึงมีความจำเป็นที่จะต้องพาสุนัขหรือแมวไปรับการทำแผลทุกวันติดต่อกันอย่างน้อย 3-4 วันสัตวแพทย์อาจให้ยาลดปวดหลังผ่าตัดในระยะนี้เพื่อทำให้สัตว์สบายขึ้นไม่ควรปล่อยสัตว์ออกไปวิ่งเล่นนอกบ้านเนื่องจากแผลอาจมีการติดเชื้อและเกิดแผลแตกตามมา

4. ถ้าแผลดีและไม่มีปัญหาแทรกซ้อนหมอจะนัดตัดไหมประมาณ 7 วันหลังผ่าตัด การทิ้งไหมผ่าตัดไว้นานเกินไปจะทำให้ไหมบาดแผลเกิดการอักเสบของแผลตามมาได้



อายุเท่าไรจึงทำหมันได้
เคยมีความเชื่อว่าต้องรอให้สัตว์เป็นหนุ่มเป็นสาวเต็มที่เสียก่อนจึงทำหมันได้คืออายุมากกว่า 1 ปีขึ้นไปหรือสุนัขและแมวเพศเมียผ่านการแสดงอาการเป็น**ไปแล้วอย่างน้อย 1 ครั้งแต่ในปัจจุบันได้มีการศึกษารายงานแล้วว่าสามารถทำหมันสุนัขและแมวได้ตั้งแต่4 เดือนขึ้นไป ซึ่งจะเป็นข้อดีในกรณีที่ต้องการควบคุมจำนวนสัตว์เลี้ยงเพราะถ้ารอจนสัตว์แสดงอาการเป็น**ไปแล้วสัตว์อาจบังเอิญได้รับการผสมและตั้งท้องคลอดลูกออกมาเป็นภาระให้เจ้าของได้โดยเฉพาะแมวเพศเมียบางตัวอาจแสดงอาการการเป็น**ที่ไม่ชัดเจนซึ่งจะสังเกตได้ยากส่วนกรณีสุนัขและแมวที่เลี้ยงตัวเดียวในบ้านและเจ้าของสามารถดูแลได้เป็นอย่างดี อาจพิจารณาทำหมันเมื่อสัตว์โตเต็มที่แล้ว


ผลดีจากการทำหมัน
นอกจากการผ่าตัดทำหมันจะเป็นการคุมกำเนิดถาวรที่ให้ผลดีที่สุดแล้วยังเป็นการลดโอกาสการเกิดโรคทางระบบสืบพันธุ์ได้อีกด้วยโดยเฉพาะเนื้องอกเต้านมในสุนัขและแมว อุบัติการณ์ลดลงได้ถึงเกือบ 100%หากมีการทำหมันก่อนสัตว์แสดงอาการเป็น**ครั้งแรกนอกจากนี้โรคต่อมลูกหมากโต (Benign Prostatic Hypertrophy; BPH)ในสุนัขเพศผู้ก็ลดลงอย่างมากเช่นกันหลังทำหมัน การตัดรังไข่ มดลูกและอัณฑะออกจะเป็นการกำจัดโอกาสการเกิดความผิดปกติและเนื้องอกของอวัยวะเหล่านี้ออกไปอย่างถาวรอีกด้วย



พฤติกรรมที่เปลี่ยนไปหลังทำหมัน  
ที่เห็นได้ชัดคือพฤติกรรมที่เกี่ยวข้องจากฮอร์โมนเพศจะลดลงมากการผ่าตัดทำหมันเป็นการตัดเอาแหล่งผลิตฮอร์โมนเพศที่สำคัญออกดังนั้นพฤติกรรมการขึ้นขี่ (Mounting) ชอบหนีเที่ยว ติดสัตว์เพศเมียหรือการยกขาปัสสาวะเพื่อบอกขอบเขตอาณาบริเวณความเป็นเจ้าของ (UrineSpraying and Marking) จะลดลงอย่างเห็นได้ชัดในสุนัขและแมวเพศผู้พฤติกรรมก้าวร้าวดุหรือกัดสัตว์ตัวอื่นหรือสมาชิกของบ้านจะลดลงแต่ไม่มีผลกับความก้าวร้าวต่อคนแปลกหน้า ดังนั้นสุนัขที่เลี้ยงไว้เฝ้าบ้านก็ยังคงเห่าหรือขู่คนแปลกหน้าได้เหมือนเดิม นอกจากนั้นความซุกซน ชอบเล่นและการเห่าไม่มีผลเปลี่ยนแปลงอย่างเด่นชัดหลังทำหมัน



ความอ้วนกับการทำหมัน
นอกจากสายพันธุ์ เพศ อายุและอาหารการกินจะเป็นปัจจัยของโรคอ้วนในสุนัขและแมวแล้วผลการศึกษาหลายฉบับรายงานยืนยันว่าการทำหมันก็เป็นอีกปัจจัยที่สำคัญที่ทำให้สุนัขและแมวมีแนวโน้มที่จะมีน้ำหนักเพิ่ม (Overweight) และเป็นโรคอ้วน(Obesity) ซึ่งสามารถอธิบายได้จากการเผาผลาญพลังงานที่ลดลงความอยากอาหารมากขึ้นโดยในเฉพาะสุนัขเพศเมียนอกจากนี้สัตว์ที่เป็นโรคอ้วนยังมีแนวโน้มที่จะเกิดโรคต่างๆ ตามมาได้ง่ายเช่น โรคเบาหวาน โรคของต่อมไทรอยด์ชนิด Hypothyroidismและเพิ่มความเสี่ยงต่อโรคข้อเข่าและเอ็นข้อเข่าฉีกขาดดังนั้นภายหลังการทำหมันเจ้าของสัตว์ควรคำนึงถึงเรื่องของอาหารและการออกกำลังกายของสัตว์ด้วยอาจค่อยๆมีการปรับเปลี่ยนอาหารและเพิ่มการออกกำลังกายอาหารสำเร็จรูปเป็นอีกทางเลือกหนึ่งของการคุมน้ำหนักที่ดีเนื่องจากเจ้าของจะทราบปริมาณแน่นอนที่ให้สัตว์กินในปัจจุบันมีอาหารสุนัขและแมวสำเร็จรูปชนิดที่ให้พลังงานต่ำ (LightFormula) และเฉพาะสำหรับสัตว์ที่ทำหมันจำหน่ายโดยอาหารดังกล่าวจะมีสูตรอาหารที่ให้พลังงานน้อยเมื่อเปรียบเทียบกับอาหารของสุนัขก่อนทำหมัน มีการเพิ่มกากใยมากขึ้นอีกทั้งยังมีการเติมสารที่เร่งการเผาผลาญไขมัน (Fat Burner) เช่นL-Carnitine ซึ่งเหมือนกับอาหารลดน้ำหนักของคน


ภาวะปัสสาวะเล็ดหลังทำหมัน (Urinary Incontinence)
การเก็บข้อมูลในต่างประเทศรายงานโอกาสการเกิดปัญหาปัสสาวะเล็ดที่เพิ่มสูงขึ้นในสุนัขกลุ่มที่ได้รับการทำหมัน ซึ่งพบได้มากในสุนัขเพศเมีย (4-20%)โดยสุนัขจะมีปัสสาวะไหลออกมาเองเมื่อนอนหลับหรือนอนตะแคงปัญหาสุขภาพต่างๆที่อาจพบตามมาได้ เช่น ผิวหนังอักเสบการติดเชื้อของกระเพาะปัสสาวะ เป็นต้นเช่นเดียวกับผู้หญิงวัยหมดประจำเดือน (Post-Menopausal Women)สุนัขเพศเมียที่ได้รับการผ่าตัดเอารังไข่ออกจะเกิดการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนซึ่งส่งผลให้เกิดการเปลี่ยนแปลงของผนังกระเพาะปัสสาวะและท่อปัสสาวะทำให้มีแนวโน้มที่การควบคุมปัสสาวะจะทำได้ไม่ดีเหมือนปกติและเมื่อร่วมกับปัจจัยเสี่ยงอื่นๆ เช่น ความอ้วน สายพันธุ์ และขนาดตัวสุนัขส่วนหนึ่งก็จะแสดงอาการปัสสาวะเล็ดอย่างไรก็ตามการรักษาทางยาสามารถลดอาการได้ดี

ถึงแม้การทำหมันอาจจะมีผลเสียอยู่บ้างซึ่งเป็นผลมาจากการเปลี่ยนแปลงของฮอร์โมนหลังผ่าตัดแต่ก็ไม่ได้มีอุบัติการณ์ของโรคที่สูงมากนักอย่างไรก็ตามการทำหมันก็มีผลดีต่อสุขภาพในด้านอื่นๆดังกล่าวข้างต้นและมีประสิทธิภาพอย่างสูงในแง่ของการคุมกำเนิดเนื่องจากปัญหาการเพิ่มจำนวนขึ้นอย่างมากของสุนัขและแมวจรจัดในประเทศไทยยังคงมีอยู่อย่างต่อเนื่องการรณรงค์ให้เจ้าของสุนัขและแมวนำสัตว์ไปรับการคุมกำเนิดอย่างถูกวิธียังเป็นสิ่งสำคัญที่ต้องกระทำสิ่งต่างๆเหล่านี้สัตวแพทย์ยินดีที่จะให้คำปรึกษาเพื่อหาแนวทางที่เหมาะสมเป็นกรณีไป

www.dogthailand.net
ขอบคุณข้อมูลจาก women.sanook.com/pets

บทความที่เกี่ยวข้อง
การทำหมันสุนัขในอายุน้อย มีข้อดีและข้อเสียอย่างไร